– door Henne Arnolt Verschuren
Bij het schrijven van dit blog heb ik mijzelf de volgende vraag gesteld: Wat kan ik voor nieuws toevoegen, wat is de ontwikkeling binnen het veld en mijn eigen kijk op de ‘karakterstijlen’, zoals ik ze graag noem.
Karakterstructuren
In het verleden hanteerde ik nog de klassieke term ‘karakterstructuren’, wat een beeld geeft van iets wat zich heeft vastgezet in de persoon, een hardnekkig patroon op fysiek, emotioneel en mentaal gebied. En de termen die we er voor gebruikten (en waar we nog steeds op terugvallen) logen er ook niet om; schizoïde, oraal, psychopathisch, etcetera. Termen met een pathologische lading en een sterke nadruk op het problematische karakter (sic!) er van. Je moest er dan ook vooral vanaf zien te komen, het door zien te werken.
Gestalt
Ergens in de jaren ’90 ontstond het besef dat het misschien minder ernstig was dan het leek en dat we onze ‘karakterstructuur’ eerst maar eens moesten leren omarmen. ‘Name it, claim it, tame it, aim it’ werd het motto. De negatieve lading ging er voor een deel af en je hoefde niet meer in gevecht met jezelf, of ten minste met een deel van jezelf. Het ging meer om onderzoek en verzachten, eerder smelten dan strijd voeren. Ook de combinatie van traditioneel lichaamswerk en de Gestalt-methode heeft hier veel aan bijgedragen. Binnen de Gestalt ga je met jezelf in gesprek en dit leidt doorgaans tot meer zelf-integratie.
Zelf heb ik vanaf midden jaren ’80, toen ik mijn basisopleiding lichaamsgerichte psychotherapie deed, deze overgangsperiode intensief meegemaakt. Jack Painter was daar voor mij daar een belangrijke leermeester in; hij combineerde ademwerk en andere openleggende methodieken met Gestalt.
Karakterstijlen
Wat betreft de karakterstructuren kwamen in de jaren ’90 enkele boeken van de Amerikaanse psycholoog Stephen Johnson op de markt, waarvan Character Styles uit 1994 de belangrijkste was. De term ‘karakterstijlen’ heeft onmiddellijk een andere lading dan ‘karakterstructuren’. Het verwijst naar iets wat zachter en vloeibaarder is, niet in beton gegoten. Voor mij geeft het gebruik van deze term een hoopvoller perspectief; je karakterstijl is dan meer een ingeslepen gewoonte dan een identiteit.
Met het in zwang raken van de term ‘karakterstijlen’ zijn we ons ook meer bewust geworden van de nuances binnen iedere karakterstijl; bij wijze van spreken ‘de ene orale stijl is de andere niet’. Binnen het Bodynamic Institute werd voor het eerst een differentiatie gemaakt binnen iedere afzonderlijke karakterstijl: een vroege, laag-energetische, variant en een late, hoog-energetische variant. Deze theorie hebben we binnen Bodymind verder uitgebreid met een derde variant, een narcistische variant. Deze laatste zegt iets over hoe sterk ik me identificeer met mijn karakterstijl. Bijvoorbeeld in het geval van de schizoïde karakterstijl; ‘ik ben bijzonder’, waarmee je jezelf boven de ander uittilt.
Karakterwiel
Afgelopen zomer heb ik er nog een vierde variant aan toegevoegd; wat is voor iedere karakterstijl de specifieke transformatie? Op welke manier wordt de karakterstijl overstegen en wat is daarvoor nodig? Je zou kunnen zeggen; wat is hier de beweging van de ziel? Zo ontstaat een ‘karakterwiel’ voor iedere karakterstijl, wat een zeer genuanceerd beeld geeft van de dynamiek en de uitingsvormen binnen die specifieke stijl. Binnen deze dynamiek is er altijd sprake van een continuüm en een beweging daarin; het is nooit gefixeerd. Ik kan op momenten meer of minder overtuigd zijn van mezelf (het narcistische aspect). Of ik kan op momenten lager of hoger in mijn energie zitten in een specifieke karakterstijl. En ik kan natuurlijk op momenten ook vastzitten in een bepaald aspect.
Dans
Het beeld dat ik na jaren met de karakterstijlen gewerkt te hebben dan zo langzamerhand krijg, is er een van ‘karakterdiversiteit’ en ‘karakterfluïditeit’; we zijn in toenemende mate onze individualiteit en subjectiviteit aan het ervaren en dat zie ik ook in mijn cliënten terug. Onze karakterstijl, of onze combinatie van stijlen en aspecten daarbinnen, wordt daarmee nog minder een ‘probleem’ dat we op moeten lossen, maar een dans. Waar beweging is, is mogelijkheid tot verandering, omdat we in de beweging steeds iets nieuws ontdekken aan onszelf en aan de ander. En waar de beweging een dans wordt, beginnen we er zelfs plezier aan te beleven.
In trainingen krijg ik nog regelmatig de vraag; ‘Wat is mijn karakterstijl?’ Dat is de vraag naar een eenvoudig antwoord en ik geef dat antwoord dan ook niet meer. Het antwoord is eigenlijk; ‘Ga het onderzoek maar aan en blijf jezelf verrassen in ieder nieuw aspect wat zich laat zien. Er is geen definitief antwoord. Er is alleen benadering, een ongeveer’. Al brengen we onszelf of de ander nog zo precies in kaart, het is nooit helemaal wie we zijn. Dat is voor mij de karakterdiversiteit en misschien nog wel meer de karakterfluïditeit; als we iets hebben benoemd, begint zich al weer een nieuw aspect van onszelf of de ander te openen.
Ben je nieuwsgierig geworden in karakterstructuren en systemisch lichaamswerk? Dan is de 10-daagse opleiding Maskermaker 2.0. misschien iets voor jou!
